Speelplekken in bebouwde omgevingen zijn vaak grijs en bevatten weinig natuurlijke elementen. Terwijl natuur juist een belangrijk onderdeel is van buitenspeelplekken. Dat bleek uit onderzoek van de Radboud Universiteit, waar 1.532 basisschoolkinderen werden gevraagd hun favoriete buitenspeelplek te tekenen. De onderzoekers lieten kinderen zelf nadenken over de natuur in hun eigen omgeving en over buitenspelen. Het antwoord op de onderzoeksvraag ‘Waar spelen kinderen het liefst buiten en hoe natuurlijk zijn deze plekken?’ is niet alleen relevant voor nu, maar ook voor de toekomst.
In drie generaties is de omgevingssfeer van kinderen gekrompen van enkele vierkante kilometers naar alleen de eigen straat. Natuur is daarom steeds verder weg voor kinderen. Dat is zorgelijk! Zelfstandig buitenspelen in de natuur draagt namelijk bij aan het welzijn en de ontwikkeling van kinderen, én hun natuurverbondenheid.
Als kinderen minder in de natuur komen, kunnen we spreken van een ‘extinction of experience’ – het uitsterven van ervaring -, met als gevolg dat steeds minder kinderen natuurervaringen in hun kindertijd opdoen. Dit kan leiden tot steeds minder verbondenheid met natuur en daarmee ook een kleinere kans dat zij zich later in willen zetten voor natuurbehoud. Eerdere onderzoeken laten zien dat mensen die op volwassen leeftijd veel voor de natuur doen, een natuurverbondenheid hebben die in de kindertijd is ontstaan. “Ook alledaagse, laagdrempelige, zelfstandige ervaringen in natuur zorgen voor een band met natuur en dit vergroot de kans dat mensen op latere leeftijd actief zorg zullen dragen voor natuur”, aldus Bernadette van Heel.
Om een generationele natuurvergetelheid van buitenspelen in de natuur tegen te gaan, is het belangrijk data te verzamelen en deze verschuivingen in kaart te brengen zodat er iets tegen gedaan kan worden. Dit hebben Bernadette van Heel, Riyan van den Born en Noelle Aarts als vertrekpunt genomen voor hun onderzoek aan de Radboud Universiteit.
Wat vinden kinderen eigenlijk zelf van spelen in de natuur en hoe ziet hun favoriete speelplek eruit? Hierop hebben 1.532 basisschoolleerlingen antwoord gegeven met een tekening. De kinderen tekenden hun favoriete buitenspeelplek en analyseerden zelf hoe ‘natuurlijk’ deze plek was. Op die manier kregen de onderzoekers inzicht in de plekken waar kinderen graag buitenspelen en hoe groen deze plekken zijn, maar ook in wat kinderen als natuur beschouwen. Op de tekeningen zag het drietal onderzoekers vooral grijze speeltuinen en maar heel weinig natuur.
De kinderen hebben vooral speeltuinen in een wijk als favoriete speelplek getekend, omdat dat vrijwel de enige plek is waar zij zonder volwassene kunnen en mogen komen. Het viel op dat veel van die plekken heel weinig natuurlijke delen bevatten.
“Slechts 3% van de getekende plekken waren bossen of natuurgebieden.” – Bernadette van Heel
Dat kinderen zo weinig natuur tekenden, komt voornamelijk doordat natuurlijke plekken, zoals een bos, niet zelfstandig bereikbaar voor ze zijn. Uit andere onderzoeken blijkt ook dat ouders het als risicovol beschouwen als ze geen toezicht hebben op hun spelende kind. Dat is begrijpelijk maar wel heel jammer, omdat je als kind nu eenmaal meer avonturen beleeft zonder ouders. Juist in de natuur!
De onderzoekers zagen ook dat 90% van de kinderen juist een favoriete plek kozen waar ze zelfstandig naar toe mogen en ongestoord hun energie kwijt kunnen.
Met het afronden van het onderzoek hopen Bernadette en haar collega’s dat de resultaten ook hun uitwerking in de praktijk vinden. Aan gemeenten geven ze het advies: “Laat (groene) speelplekken een integraal onderdeel zijn in het ontwerp en de inrichting van woonwijken. Niet alleen in nieuwbouwwijken, maar ook in bestaande wijken. Ongeacht de sociaaleconomische status van de wijk; spelen in de natuur moet voor iedereen toegankelijk zijn. Daar liggen nog veel kansen voor gemeenten.”
De aantrekkingskracht van internet houdt kinderen ook heel veel binnen. Terwijl in de natuur ook van alles leeft en beweegt, net als in een game! Evolutionair gezien worden mensen en kinderen zeker aangetrokken door natuur. Dat heet met mooie woorden de biophilia hypothese: mensen zijn van nature geneigd om contact en verbinding met natuur te zoeken. Tijd om die ruimte te benutten!
De onderzoekers geven ook als tip om kinderen van verschillende leeftijden en achtergronden actief te betrekken bij het ontwerpen van (groene) speelplekken. “Groene speelplekken in de wijk is geen bijzaak, het moet een integraal onderdeel zijn!” vertelt Bernadette van Heel.
Tip: Ouders, laat je kind zelfstandig in de natuur spelen! Ook ouders hebben een rol bij buitenspelen en natuurbeleving. Bernadette roept hen graag op: laat je kind lekker in de natuur spelen! Neem ze mee naar het bos of de duinen. Vind een mooi plekje voor jezelf waar je een boekje kunt lezen en zeg in tegen de kinderen: ‘Als er wat is, ik zit hier.’ Zo kunnen kinderen zelfstandig spelen in de natuur en een goede basis leggen voor een band met de natuur.
Onderzoek is uitgevoerd door PhD-student Bernadette van Heel, Dr. Riyan van den Born en Prof. Noelle Aarts. Voor de dataverzameling is samengewerkt met de Wetenschapsknooppunten i.h.k.v. Alle Scholen Verzamelen, een citizen science dag voor basisschoolleerlingen.
Fotograaf: Lize Kraan
Tikkertje op een griezelige manier! Eén van de spelers wordt de heks, en de heks probeert alle andere kinderen te tikken. Wanneer de heks een van de spelers tikt, verandert de speler door de vloek van de heks daarmee in een dier.
Rara, wat kun je vooral doen in de herfst? Lekker spelen met bladeren natuurlijk! Dompel de kinderen onder in een echt bladerbad met dit leuke
Jantje Beton registreert jouw gegevens volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). We gebruiken deze gegevens om je te informeren over onze activiteiten. Als je de mails niet meer wilt ontvangen, geef ons dat dan door via info@speelbeweging.nl.
Meer informatie lees je in het privacybeleid van Jantje Beton.
Door GRATIS lid te worden van de speelbeweging ontvang je maandelijks de leukste speeltips, interssante speelweetjes en stoere speelverhalen in jouw mailbox. We sturen je 1 tot 2 mails per maand.
Jantje Beton registreert jouw gegevens volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Meer informatie lees je in het privacybeleid van Jantje Beton
