Samen speelruimte maken waar kinderen hun eigen spel kunnen spelen!

‘Kinderen’ en ‘samen leven’ hebben altijd als een rode draad door het leven van Renet Korthals Altes gelopen. Als architect van speelruimtes door heel Nederland bij Make Space 4 Play gaat Renet in gesprek met kinderen. Ze heeft inmiddels zestien jaar ervaring met wat kinderen eigenlijk zoeken in een speelruimte en waarom een diverse speelruimte zo belangrijk is. Ze deelt dan ook al te graag haar ervaring!

Een speelplek is het ‘cement’ van een buurt

Zelfstandig en vrij spelen, dat is volgens Renet echt onmisbaar voor kinderen. Juist door in alle vrijheid hun eigen spel te spelen, ontwikkelen kinderen het vermogen om samen te werken, om zelf risico’s in te schatten, zelf ruzies op te lossen, om oplossingsgericht te denken, empathie voor de ander te krijgen en innovatief te denken. Renet: “Deze dingen leren kinderen niet op school, maar in hun onafhankelijke spel. Daarnaast vervullen speelplekken in de buurt een heel belangrijke taak voor de hele wijk. Kinderen en hun ouders ontmoeten elkaar op speelplekken. Kinderen en hun ouders uit alle sociaaleconomische lagen van de samenleving mengen zich bij een speelplek. Hierdoor zijn goede speelplekken een soort ‘cement’ van de buurt.”

“Wist je dat speelplekken met een divers aanbod in spel-aanleidingen minder pestgedrag oplevert, dat jongens en meisjes vaker samen spelen en er actiever wordt gespeeld door alle kinderen?”

Hoe het ontwerpen van een speelruimte in zijn werk gaat

Geen één speelruimte die Renet ontwerpt is hetzelfde. “Iedere plek is uniek en dat verdient ook een uniek ontwerp.” Bij het ontwerpen van een speelruimte vindt Renet participatie en deelneming van de buurtgenoten en kinderen heel belangrijk. Zij leven in de wijk en weten precies wat er nodig is om de perfecte speelplek te creëren. “Buurtgenoten nemen het heel serieus en hierop zijn mijn ontwerpen volledig gebaseerd”, zegt Renet. “Het integreren van een ontmoetingsruimte voor de hele buurt met speelruimte werkt verbindend. Daarom betrek ik ook de ouderen of tieners bij het proces: wat zouden zij graag hier, of elders in de wijk, zien?”

Stap 1: In gesprek gaan en vragen stellen

“Allereerst ga ik in gesprek met de kinderen en buurtgenoten, daarbij vraag ik veel door. Ik probeer erachter te komen wat ze precies bedoelen en vooral waaróm ze bepaalde dingen willen. Op deze manier kom ik erachter welke spelsoorten er missen in de buurt en wat er juist op deze plek nodig is aan activiteiten of sfeer.”

Stap 2: Wat biedt de plek waar de speelruimte komt?

“Daarna volgt een ruimtelijke analyse. Dan kijk ik wat de plek biedt, hoe de omgeving eruitziet, of er verloren hoekjes zijn, hoe de omringende architectuur is en welke (veilige) routes ernaartoe lopen, wat het landschap en de fauna al te bieden heeft, of er al bomen of spannende struiken staan, of er hoogteverschillen zijn die we kunnen gebruiken.”

Stap 3: Samen een concept voor de speelruimte uitwerken: plekken voor eigen spel

“Met de basisinformatie ga ik aan de slag. Liefst niet alleen, maar samen met de kinderen en buurtgenoten! Natuurlijk eerst in grote lijnen, de sfeer, de zones, de routing. Hierna volgt het ontwerpen van speelaanleidingen zoals: muurtjes, hoogteverschillen, bomen, heesters, vlonders, routes, een kuil, een heuvel, een arena, waterspel, verschillende ondergronden of patronen. Deze eenvoudige speelaanleidingen vormen de plekken waar kinderen hun eigen spel maken! Wanneer mensen aan een speelplek denken, dan denken ze vaak helaas als eerste aan speeltoestellen. Maar de speeltoestellen zijn vooral nodig voor twee spelsoorten: herhalend bewegen en uitdagend bewegen. Alle andere spelsoorten kunnen juist met simpele speelaanleidingen worden gestimuleerd. Kinderen maken hun eigen spel en ik merk dan ook dat onze simpele natuurlijke speelaanleidingen het meest stimuleren, zoals bij de groene schoolpleinen die ik ontwerp.”

“Geef kinderen het recht op hun eigen spel: ontwerp afwisselend, eenvoudig en met de natuur”

Diverse onderzoeken wijzen uit dat, hoe meer aanleidingen tot diverse soorten spel worden aangeboden op een speelplek, des te vaker én langer kinderen daar met plezier spelen, geeft Renet aan. “Door afwisselende, eenvoudige, natuurlijke speelaanleidingen te ontwerpen, zorg ik dat alle kinderen hun eigen spel kunnen vinden! Daarnaast let ik op differentiatie, zodat kinderen met al hun verschillende vaardigheden op hun eigen niveau kunnen spelen, wat zeer van belang is voor kinderen met een fysieke, visuele, auditieve of sociale achterstand. Het écht inclusief ontwerpen zit ‘m niet in het plaatsen van extra aparte speeltoestellen die specifiek voor één bepaalde doelgroep toegankelijk zijn. Inclusief ontwerpen zit ‘m in toegankelijkheid, diversiteit en differentiatie!”

Iedere speelruimte is uniek

Renet: “Elk project dat ik doe is uniek. Ik neem niet de makkelijke weg. Ik duik echt in de kinderen, mensen en locatie en probeer op iedere locatie samen met de buurt iets nieuws te verzinnen wat juist daar het beste werkt. We ontwerpen het samen en soms bouwen we het zelfs samen. Een bijzonder ontwerp was voor een school op een tijdelijke locatie. Daar heb ik met hoogteverschillen, grote houten kabelspoelen – die ik op verschillende manieren heb opgesteld – en met meerpalen van de nabijgelegen werf, en weidebloemenmengsel, een tijdelijk spel-landschap gecreëerd. Een prachtige simpele combinatie van natuur en spel!”

Speelruimte in je eigen buurt creëren

Om een fijne speelruimte bij jou in buurt te creëren heeft Renet ook een aantal tips. “Kijk goed rond in je buurt. Wat is er al? Wat missen jullie eigenlijk? En neem zelf het initiatief. Schrijf bijvoorbeeld een brief aan de gemeente. Leg goed uit wat er wel al geboden wordt en geef aan wat er mist. Kom ook met voorstellen voor een locatie. Kijk daarbij niet alleen naar de grotere speelplekken, maar ook naar de verloren hoekjes, de groenstroken die onbenut worden.” Dus zoals Renet zelf ook doet bij het ontwerpen van een speelruimte: “Trommel meer kinderen en buren op: Buurt-initiatieven werken bijna altijd!”

En in de tussentijd? Renet: “Maak gewoon een pop-up speelplek met stoepkrijt en zet met pionnen een stukje land met wat bosjes en bomen af. Een berg zand, wat teilen water, emmertjes, schepjes, en stoelen voor de jongsten met ouders. Voor de grotere kinderen en hun (groot-)ouders: iedereen heeft wel oud hout en lakens over, samen hutten timmeren zorgt voor dagen plezier.”

Over Make Space 4 Play

Make Space 4 Play is tien jaar geleden ontstaan. Renet had vijf jaar bij een gerenommeerd speelruimte ontwerpbureau gewerkt, maar ze wilde haar eigen pad inslaan. Renet is sterk sociaal gedreven en wil samen met de buurtbewoners speelplekken maken die in hun eenvoud werken voor iedereen. Vanuit deze gedachte is Make Space 4 Play geboren. Naast projecten in Nederland, is Make Space 4 Play ook actief in het buitenland. Want buitenspelen is niet alleen belangrijk in Nederland, maar spelen is een recht van alle kinderen over de hele wereld. Het creëren van een goede speelruimtes is niet alleen van belang voor kinderen, maar voor de hele buurt zijn goed werkende speel- sport of ontmoetingsplekken van grote meerwaarde.

Over Renet

Renet is 43 jaar, architect, leerkracht basisonderwijs en ontwerpt al zestien jaar lang met en voor kinderen speelruimtes in binnen- en buitenland. Ze is moeder van drie kinderen, en houdt in haar vrije tijd van (berg-)wandelen, zich onderdompelen in andere culturen, tekenen, in de natuur zijn en dansen.

Onderzoeken waarnaar verwezen wordt in het artikel:

• Helen Woolley & Alison Lowe – ‘Exploring the Relationship between Design Approach and Play Value of Outdoor Play Spaces’.
• Robin, C. Moore – ‘Patterns of Activity in Time and Space diversity on playgrounds.’